De 46.000ste passant op mijn website
Bij elke duizendste passant die mij op mijn neus tikt op mijn home page een wat meer persoonlijk getint artikel. Onlangs kwam de 46.000ste langs en daarom deze keer een artikel over een hobby, alles wat met het heelal te meken heeft.
De concrete aanleiding waren de eerste foto’s van de nieuwe Vera C. Rubin – telescoop .
Vera Rubin measuring spectra in 1974 at the Department of Terrestrial Magnetism at the Carnegie Institution in Washington, D.C.; By NOIRLab/NSF/AURA – https://commons.wikimedia.org/, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=153317667
Wie was Vera C. Rubin?
Vera Rubin, geboren Cooper, was een beroemde astronoom uit de VS (1928 – 2016). ( https://en.wikipedia.org/wiki/Vera_Rubin ). Ze haalde haar bachelor aan het Vassar College in New York en wilde toen haar master astronomie halen aan Princeton. Maar dat ging niet, want Princeton nam in die tijd voor die opleiding geen vrouwen aan. Ze verkaste toen naar Cornell, waar ze onder andere les kreeg van Feynman en Bethe (en daar had ze het slechter mee kunnen treffen).
Haar PhD stelde dat sterrenstelsels niet willekeurig over het heelal verspreid zijn, maar samenklonteren in clusters. Dat geloofde eerst niemand, maar vijftien jaar later werd het alsnog bewezen.
Na enkele opstapbanen kreeg ze in 1965 een vaste aanstelling aan het Carnegie Institution for Science, en in die hoedanigheid was ze ook de eerste vrouw die de Mount Palomar-telescoop mocht bedienen.
Daarna is haar naam verknoopt met de studie van roterende sterrenstelsels (die roteren allemaal, want anders bestonden ze niet). De ontdekking was dat de sterren in die stelsels allemaal veel harder ronddraaiden dan op basis van alleen de zichtbare materie verklaard kon worden. Er moest dus ‘dark matter’ zijn die je niet zag, maar wel zwaartekracht uitoefende.
Men zoekt nu nog steeds naar de aard van deze ‘donkere materie’.
Vrouwelijke astronomen zijn nu een stuk minder zeldzaam dan vroeger.
Maar telescopen worden vaak naar personen genoemden er was nog geen vrouwelijke telescoop. De discussie daarover liep al toen de vorige grote telescoop, de James Webb-telescoop, in een baan om de aarde gebracht werd.
Maar sinds kort bestaat er dus, op een 2647m hoge bergtop in Chili, het Vera C. Rubin Observatory.
De Melkweg boven het Vera C. Rubin Observatory (RubinObs/NOIRLab/SLAC/NSF/DOE/AURA )
Over het Observatorium
Het Vera C. Rubin Observatory heeft zijn eigen website op https://rubinobservatory.org/ .
Telescopen hebben elk hun specialisme en de Vera C. Rubin-telescoop is ontworpen om een groot blikveld te hebben (10 vierkante graad aan de hemel, ongeveer 45 keer de volle maan, in één opname), en om dat heel snel te doen (de opnametijd is 30 seconden, 1000 opnamen per nacht). In drie tot vier nachten is de hele zuidelijke hemel gepasseerd en als er ergens een supernova ontploft of iets anders onverwachts gebeurt, is dat snel gesignaleerd (de constructie geeft tien miljoen alerts per nacht af).
De telescoop werkt in het zichtbare gebied en iets daarbuiten en werkt met zes kleurfilters, verdeeld over dat golflengtegebied.
De telescoop is niet uniek door zijn spiegel (die is ‘maar’ 8,4m diameter), maar wel door zijn digitale camera die 3,2 miljard pixels heeft.
Een dergelijke telescoop produceert onvatbaar veel data: 20 Terabyte per nacht.
De bouw heeft $810 miljoen gekost, deels betaald door de filantropische stichting Simonyi.
Geheel volgens de planning vond het persmoment van de opening plaats op 23 juni 2025.
PR-Pronkstuk was onderstaande afbeelding, bijna 5 Gigapixels groot, van de Triffid Nebula, rechts boven ( https://en.wikipedia.org/wiki/Trifid_Nebula ) en de Lagoon Nebula, rood, in het midden ( https://en.wikipedia.org/wiki/Lagoon_Nebula ).
Voor dit beeld 678 opnames gecombineerd, die gemaakt zijn in een totaal tijdsbestek van 7.2 uur. Geen andere bestaande telescoop zou dat kunnen.
Als toegift nog een zwerm nieuw-ontdekte asteroiden, die men op https://rubinobservatory.org/news/rubin-first-look/swarm-asteroids tegen de statische hemelachtergrond ziet bewegen.
Ik hou van wetenschap!