Antwoord op vragen over chemisch spuiwater en brief van Dijksma

Mijn fractievoorzitter Nico Heijmans en ik hebben in oktober 2014 met inwoners van Deurne gesproken over incidenten, waarbij het giftige gas zwavelwaterstof (H2S) uit de grond kwam. Via een ingewikkelde bodemchemie hangt dat samen met de bodemkenmerken, de zure regen van vroeger, en de mestproblematiek. Er heerst onrust bij veel mensen in Deurne. Er kwam wetenschappelijk onderzoek en er kwamen kamervragen van de SP-ers Smaling en van Gerven.
Een van de theorieën was dat het spuiwater van chemische luchtwassers bijdroeg aan het probleem. Bij chemische luchtwassers blaast men stallucht door een soort waterscherm, met daarin opgelost zwavelzuur, om de ammoniak te binden. Die zou anders, Europees beschermde, Natura2000 – gebieden in de buurt verzieken.
De spuiwater-theorie is onwaar, zoals het wetenschappelijk onderzoek uitlegde, want water zakt met grofweg 1 meter per jaar en kon dus nog niet op 20 a 25 diepte aangekomen zijn, want zo lang bestaan chemische luchtwassers nog niet. Die zijn er pas vanaf 2006.
De theorie is echter niet onzinnig (maar dat legde het wetenschappelijk rapport niet uit), want chemisch spuiwater van wel degelijk over een aantal jaren de bodem gaan verzieken met een sulfaatoverschot (waaruit in bepaalde omstandigheden H2S ontstaat). Ik heb geprobeerd om dat een beetje uit te zoeken.

Een chemische luchtwasser
Een chemische luchtwasser

Op 13 januari 2015 heeft de provinciale SP op basis van dat uitzoekwerk vragen gesteld over het spuiwater van chemische luchtwassers dat als meststof over landbouwgrond mag worden uitgereden. Ik had die vragen geschreven. Zie Technische vragen van de SP over chemisch spuiwater-vs2

Op 3 februari kwam het antwoord: beantwoording_vragen_chemisch_spuiwater .

Ongeveer tegelijk kreeg ik van een van mijn contacten in Deurne een brief, die staatssecretaris Dijksma op 28 januari 2015 aan de Tweede Kamer gestuurd had (ik was dus eerder!). Zie kamerbrief-over-het-gebruik-van-zwavelhoudende-meststoffen.

Ik heb hierop voor de site van de provinciale SP een reactie geschreven: Provincie bevestigt mechanisme chemisch spuiwater .

In het kort een samenvatting van dit alles.
– het mechanisme, zoals in de vragen van 13 januari beschreven, klopt. De provincie stelde de getallen wat naar beneden bij, maar dat verandert niets aan de essentie. Het lozen van chemisch spuiwater komt er in praktijk ongeveer op neer dat op die percelen de zure regen terug keert.
– maar het zal nog een tijd duren voordat dat water de dieptes bereikt waarop de H2S gevormd wordt
– als je aanneemt dat alle vergunningen volledig gebruikt worden (wat niet zo is), en als je aanneemt dat er geen spuiwater afgevoerd wordt (wat onbekend is) heb je genoeg spuiwater om 1350 tot 1700 km2 Brabant 1* per jaar te voorzien. Noord-Brabant heeft een oppervlakte van 4919 km2
– er bestaat een tweede mechanisme dat nog heftiger werkt, en dat is het aanzuren van mest met zwavelzuur. Dat procédé is recentelijk in de belangstelling gekomen. Je gooit het zwavelzuur op de mest, zodat de ammoniak gebonden wordt voor hij ontwijkt. En het doet ook iets tegen methaan. Dat is mooi, maar met een beetje pech bruist de H2S je uit de mest tegemoet en de zwavel komt uiteindelijk in het grondwater terecht.
Deze handelwijze verdient politieke aandacht.
– men moet in de landbouw minder met zwavelzuur werken. Dat gebeurt vooral omdat het goedkoop is en in grote hoeveelheden voorradig.

Ik heb onze contacten in Deurne op de hoogte gesteld. Ongetwijfeld komen we er intern en met hen over te spreken.

De moraal is dat technische maatregelen tegen het ene milieuprobleem andere milieuproblemen kunnen oproepen. Dat valt wel te verbeteren met alternatieve technische maatregelen, maar ook dat heeft zijn grenzen en werkt prijsverhogend.
Het hoofdprobleem is dat er gewoon te veel dieren gehouden worden.
Het beste is minder dieren en daar goede techniek op toepassen.

 

PAS

Op 6 febr 2015 moeten Provinciale Staten zeggen of ze met de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) in zee willen. De PAS is als wet al aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer, maar gaat pas van start als alle provincies ingestemd hebben. GS van Brabant zijn bevoegd gezag en hebben dus de facto vetorecht, maar willen instemmen. PS moet zeggen of ze het daar mee eens zijn.

Nitraat
Bij veel processen ontstaat chemisch gebonden stikstof. In de nitraatvorm ontstaat het (via via) bijvoorbeeld in verbrandingsmotoren, in de ammoniakvorm in de intensieve veehouderij (maar die ammoniakvorm wordt in de bodem uiteindelijk ook weer nitraat). Nitraat is een voedingsstof voor planten. In natuurgebieden wil je geen nitraatdepositie, want dat verschuift de ecologie. Als die natuurgebieden ook nog eens Natura2000 gebieden zijn, zit er Europese bescherming op en bij de Raad van State blijkt die niet mis.

Heel Zuid-Oost Babant is doortrokken van nitraat. De jaarlijkse dumping uit de atmosfeer op de meest kwetsbare natuurgebieden is pakweg drie maal wat de natuur aankan en ook de landbouwgronden en het grondwater zijn overbelast, niet in het minst ook door de mest..

Klik op de kaart voor een vergroting

De natuurbeschermingswet
Er bestaat al een beschermingsconstructie tegen overmatige depositie op Natura2000 – gebieden. Dat is de Natuurbeschermingswet. Maar daar staan geen getallen in en dat betekent uiteindelijk dat de Raad van State geval voor geval moet beoordelen of een concreet bos door een concrete uitbreiding van een varkenshouderij verder verslechtert, of dat de getroffen maatregelen van dien aard zijn dat in dat geval in die omstandigheden de extra schade ongedaan gemaakt wordt (bijv. door afplaggen). Dat heet een “passende beoordeling”.
Er is inmiddels een waar stuwmeer ontstaan aan nog niet afgewerkte passende beoordelingen. Dat betekent gedoe bij elk proces waar stikstof aan te pas komt.
Elke groeiende varkensboer moet iets bewijzen, maar een uitbreidend Eindhoven Airport ook, en de omstreden Ruit om Eindhoven en de N69 ook, maar een nieuwe binnenvaarthaven in Budel ook. Het is ook in de oude omstandigheden niet onmogelijk een bewijs te leveren (bij de N69 bijvoorbeeld is zo’n beweerd bewijs aangeleverd en daar mag de Raad van State nu over oordelen). Maar bij bijvoorbeeld de Ruit en Eindhoven Airport is het niet aangeleverd, omdat men daar rekent op de PAS. Nu ben ik tegen deze processen, maar ik ben voor een binnenvaarthaven in Budel en die heeft ook last. Een een varkensboer die enerzijds groeit, maar anderzijds verbetert, moet ook iets bewijzen. Kortom, de Natuur-
beschermingswet zwaait wild om zich heen, maar geld, ambtenaren, externe bureau’s en politieke wil kunnen daar ook nu onderdoor duiken.

De PAS en de goede bedoelingen
De PAS is bedoeld om het probleem rationeler en beter aan te pakken. Als een ontwikkeling minder dan 0,051 Mol/y*ha op een Natura2000 – gebied dumpt, mag dat verwaarloosd worden (een Mol stikstofverbinding is omgerekend 28 gr). Dat is verraderlijker dan het lijkt, want stikstofhoudende gassen dragen misschien wel 10 a 20 km en dat betekent, dat er rondom een Natura2000 – gebied heel veel boerderijen kunnen liggen die elk een klein beetje bijdragen (maar samen veel). Tussen de 0,050 en 1 Mol/y*ha moet de initiatiefnemer het melden, maar hoeft hij geen passende beoordeling te maken. Al die bijdragen worden wel geboekhoud. Boven de 1 Mol hangt het af van de beschikbare “ruimte”. Provincie en Rijk mogen die vergeven.

Geen beschrijving
Die ruimte wordt gemaakt met extra landbouwmaatregelen bovenop de al bestaande maatregelen, zoals luchtwassers (die ammoniak wegvangen), auto’s die minder NOx lozen, etc). Die extra maatregelen leveren winst op en de helft daarvan is de depositieruimte.
Dit alles even heel kort door de bocht geformuleerd. Het geheel is in de praktijk razend complex.
Daarnaast worden de Natura2000 – gebieden “sterker” gemaakt met een beheerplan. Als het niet mogelijk is een overdaad aan neerdalende stikstof in voldoende mate tegen te gaan (preventie), kun je er gaan plaggen of maaien of het grondwater verhogen (curatief). Die beheerplannen zijn of worden gemaakt. De provincie heeft hier een belangrijke rol.
Voor dit hele proces stelt het Rijk geld ter beschikking. Voor 2015 en 2016 is dat voor Brabant 12,6 miljoen.

Hoe pakt de bedoeling in praktijk uit? Het systeem wordt iets rationeler en een pietsie beter. Als de PAS er niet is, daalt de stikstofdepositie in Brabant tussen nu en 2030 met 13%, en als de PAS er wel is, met 14%. In beide gevallen wordt het probleem niet opgelost: de depositie (bijvoorbeeld op de Peel) blijft 2 tot 3 maal zo groot als zij zijn mag. Het scheelt onder andere zo weinig omdat de provincie met een al eerder vastgestelde verordening op de intensieve veeteelt al een groot deel van de beschikbare winst geïncasseerd heeft. Die winst gaat trouwens geheel naar het milieu.
Wat wel scheelt, zijn de beheerplannen, de bureaucratie en het geld.
Wat ook scheelt is dat het PAS een macro-systeem in het probleem brengt, ook al valt de opbrengst tegen. Er zitten nu knoppen aan het systeem die je in de toekomst verder kunt dicht draaien (bij juiste politieke meerderheden).
Zie ook http://pas.natura2000.nl/

De PAS lijkt op het NSL
De PAS is een opzet voor het stikstofprobleem die lijkt op wat het Nationaal Samenwerkings Program (NSL) doet voor de luchtkwaliteit. Je definieert een soort grote pot waar het zoet (verbeterende maatregelen) en het zuur (nieuwe wegen en zo) ingaat, je zet daar een zwaar rekenmodel op dat moet bewijzen dat op elke plaats in Nederland in 2015 aan de Europese normen voor luchtkwaliteit voldaan wordt. Per saldo wordt de lucht geleidelijk beter en met enig hangen en wurgen weet men de concentraties NO2 en PM10 onder de 40micorgr/m3 te wurmen, een stel uitzonderingen in de centra van grote steden en bij ruim 100 veehouderijen in den lande daargelaten. Vervolgens duiken er gedurende de looptijd van het proces nieuwe gevaren op en nieuwe medische inzichten, en zo blijft de discussie gaande. Is het glas half vol of half leeg? Bij het NSL vind ik het 60% vol (bij wijze van spreken).
De PAS lijkt een beetje op het NSL toen het van start ging, maar dan hopelozer en zonder deadline. Bij een vergelijkbare (onverantwoorde) wijze van spreken is het glas met de PAS voor 12% vol en zonder de PAS voor 10%.

Mijn advies
Ik heb mijn SP-fractie geadviseerd in te stemmen met de PAS, maar om daar geen blij gezicht bij te trekken. De strijd gaat door.

Bericht van 6 februari
In de PS-vergadering van 6 februari is de PAS aangenomen. Zowel bij voor- als tegenstanders bleek niet altijd evenveel begrip aanwezig.