De VVD over de boeren
“VVD waarschuwt boeren!
De Tweede kamerfractievan de VVD wil de veehouderij nog twee jaar de tijd geven om zelf de uitstoot van de verzurende stof ammoniak uit dierlijke mest terug te dringen. Slagen de boeren daar niet in, dan is inkrimping van de veestapel voor de liberalen bespreekbaar.”
Klinkt verdacht modern? Nee. Het krantenartikel waarin deze passage stond afgedrukt, dateert van 08 december 1988. Zie hierboven.
Derig jaar later klinkt de VVD in feite wat minder vergaand als toen, en in die tijd is de groei van de sector alsmaar doorgegaan. En zijn de problemen alsmaar groter geworden, tot ze nu nog maar met veel pijn opgelost kunnen worden.
Ondertussen proberen de boeren de volgende periode van slap geklets waarin niets gebeurt, eraan vast te plakken. De geschiedenis herhaalt zich soms.
De mijnsluitingen als voorland voor de landbouw
Het dagblad Trouw publiceerde op 23 nov 2019 een groot artikel, waarin Willibrord Rutten een vergelijking maakte tussen twee werelden, de landbouw en de Limburgse kolenmijnen.
Rutten kent beide, want hij is in de jaren ’90 aan Wageningen gepromoveerd in de agrarische geschiedenis, en doet nu mijnbouwgeschiedenis aan het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg in Maastricht.
Zie www.trouw.nl/verdieping/de-protesterende-boer-van-nu-doet-denken-aan-de-mijnwerker-van-toen~b404a677/ .
Rutten ziet duidelijke parallellen.
Na de oorlog waren de Limburgse mijnen een tijd lang de beste en de efficientste van Europa. Ze draaien als een tierelier. Maar goedkope olie en gas verschenen, en elders op de wereld kwamen de kolen uit de (veel goedkopere) dagbouw.
Men zag de feiten onder ogen. Den Uyl reisde in persoon af naar de Heerlense Schouwburg met een Masterplan, over tien jaar verspreid, om de mijnen te sluiten. Met een sociaal plan.
Door de fasering kon 31% van de mijnwerkers met vervroegd, natuurlijk pensioen.
Voor de kantoormensen kwam het ABP en het CBS.
Voor de handarbeiders kwam DAF Born, en later DSM.
Het kostte 8 miljard, maar het heeft Nederland, en Limburg, een hoop ellende bespaard – (hoewel, voor Limburg, misschien nog niet genoeg bgerard).
Sleutelwoorden uit die tijd:
- zie de feiten onder ogen
- zoek samenwerking met alle partners
- kom met een sociale strategie
In hoofdlijnen, zegt Rutten,valt de Nederlandse landbouw te vergelijken met die van de mijnen. De milieuproblematiek is van dien aard geworden, dat het zo niet verder kan. Zie dat onder ogen, zegt Rutten. En “Carola Schouten, doe als Den Uyl”. Die vertrok bezweet, maar met applaus uit de Heerlende Stadsschouwburg.
Het opwerpen van de mijnsluiting als goed voorbeeld is bizar. De beloofde vervangende werkgelegenheid is er slechts marginaal gekomen. De mijnstreek, toen een van de rijkste van Nederland, is in een tientallen jaren durende sociale en economische crisis gekomen. Nu een van de armste van Nederland, achterstanden op haast alle gebieden. De gevolgen werken nog steeds door, en worden pas nu langzaam overwonnen.
Overigens was de mijnbouw in Limburg wel modern, maar de geologische omstandigheden waren veel slechter dan (ook ondergrondse) mijnbouw elders, bijvoorbeeld het Roergebied.
Peter
Het doel van dit verhaal is om historische ontwikkelingen te beschrijven omdat ze een les leren voor de besluitvorming rond de huidige landbouwcrisis. Ik heb daartoe twee artikelen gebruikt die toevallig tegelijk op mijn bureau kwamen, waarvan één van een, mijns inziens gezaghebbende, bron Rutten.
Ik heb er nadien nog een artikel over de mijnsluitingen bij gepakt van Marije Wilmink uit Down to Earth van 11 februari 2018 (een blad geassocieerd aan Milieudefensie). Zie https://downtoearthmagazine.nl/oneerlijk-omschakelen-limburgse-mijnsluitingen/ .
Het doel van mijn artikel was niet om een evaluatie van de Limburgse mijnsluiting te geven. Daarvoor weet ik te weinig van deze materie af en het past niet bij de focus van deze website. Omdat ik weet dat de werkelijkheid slechter was dan de aanvankelijke theorie, heb ik aan het verhaal van Rutten een commentaarzin toegevoegd dat het sluitingsplan niet goed genoeg was. Voor de duidelijkheid, en omdat het mijn commentaar is en niet een bewering van Rutten, heb ik achteraf de tekst geaccentueerd en als uit mijn mond aangemerkt.
Ik lees in het artikel van Wilmink uitspraken van Jan de Wit dat er een Masterplan had moeten komen ‘Een gedegen plan en een samenhangende aanpak’. Het commentaar van Jan de Wit komt er in feite op neer dat het Masterplan van den Uijl goede elementen bevatte, maar niet goed genoeg was en nog meer, dat de uitvoering niet goed genoeg was. In 1989 (schrijft Wilmink) waren er in plaats van de verloren gegane 75000 arbeidsplaatsen 18000 arbeidsplaatsen terug gekomen. Daarna de bekende vraag of het plan van Den Uijl het glas voor een kwart gevuld heeft of voor driekwart niet. En of zonder het plan van Den Uijl dat kwart bereikt was.
Maar, zoals gezegd, is het hoofddoel van dit artikel niet om de Limburgse mijnsluiting te evalueren, maar om lessen te trekken voor de toekomst van de landbouw – in Brabant een urgent probleem met een impact die (mutatis mutandis) te vergelijken valt met die van de mijnsluiting. De kern van wat zowel Rutten als De Wit betogen is dat er een Masterplan nodig is. Ik wil dus een Nederlandse Masterplan voor de nationale landbouw en ik vind dat Schouten moet beginnen zoals Den Uijl begon (en een beter resultaat moet neerzetten).
Overigens vergelijkt het artikel van Rutten de landbouw met de mijnsluiting, omdat hij van beide verstand heeft.
Als Rutten toevallig verstand had gehad van de scheepsbouw of de textiel of de schoenen, had ik de landbouw vergeleken met die bedrijfstakken. Ik vind zelf de scheepsbouw een nog beter voorbeeld dan de mijnen, omdat de bulk van de scheepsbouw uit Nederland verdwenen is, maar er nog steeds goed draaiende special purpose – scheepsbouw in Nederland is. Zo’n toekomst kan er voor de landbouw ook zijn .
Ongelooflijk. Gelijk op FB gezet.
Dank voor het compliment.