Toch wat onbevooroordeelder denken over genetische modificatie -1?

Bovenop alle ellende, die Brabant al heeft vanwege het hagelnoodweer en de verzopen velden, komt er bij aardappels nog een beruchte plaag bij: de aardappelschimmel Phytophthora Infestans.

Ik heb hierover al vaker geschreven, o.a. met als aanleiding het Wageningse DURPH-project en de Ierse hongersnood. Zie De Ierse hongersnood, aardappelen, phytophthora en DURPH  en Genetische Modificatie is normale techniek  .

phytophthora
In niet- Phytophthoravriendelijke weersomstandigheden houden
reguliere telers zich de (water)schimmel van het lijf door bij het minste voorteken te spuiten. De schimmel is in normale tijden goed voor ongeveer de helft van alle bestrijdingsmiddel in Nederland.

Biologische boeren mogen niet spuiten en moeten dus op genade hopen of op resistente gewassen. Daartoe hebben ze, volgens de vakhandel, een beperkte keus uit zes rassen. De ontwikkeling van die rassen duurt lang: om bijvoorbeeld een paradepaardje, de Carolus-aardappel, te ontwikkelen heeft men 60 jaar nodig gehad, volgens de ontwikkelaar Agrico.
Dan nog is de resistentie vaak beperkt tot één afweermechanisme. Er zijn van de Phytophthora duizenden varianten in  omloop (de schimmel heeft iets van 2500 ziekmakende genen). Nederland is zelfs een kraamkamer van nieuwe klonen. Een recente nieuwe kloon heet EU_36_A2. Het lijkt een beetje op griep-codes en die gelijkenis is inderdaad niet absurd. Ook van de griep heb je elk jaar nieuwe varianten.
Door die verscheidenheid is een enkelvoudige resistentie vaak snel doorbroken.

In de voortdurende nattigheid van de afgelopen periode is de (water)schimmel feitelijk bijna onbestrijdbaar geworden. Spuiten werkt niet. Ook de niet-resistente biologische aardappels gaan op grote schaal voor de bijl. Er worden dan ook op grote schaal percelen weggebrand (biologisch of niet), waardoor de knollen, voor zover die er zijn, niet meer verder groeien. Of wegrotten, als ze zelf al geïnfecteerd zijn.
De biologische boeren zijn van ellende zelfs gaan spuiten met koperoxichloride. Biologische boeren mogen dat in heel lage concentraties als bladmest (een vreemd verhaal, want aardappels hebben geen extra koper nodig.). In veel hogere concentraties zou het als bestrijdingsmiddel werken, maar in die toepassing heeft de CTGB het al in 2000 verboden vanwege de schadelijkheid voor het bodem- en waterleven en voor de plant. In lage concentraties helpt het niet tegen de Phytophthora. Wettelijk kan er niet tegen worden opgetreden (ook het keurmerk Skal niet), omdat dit soort giften van sporenelementen niet geregistreerd hoeft te worden.
De biologische sector is hier gevaarlijk bezig.

Boeren branden loof van biologische aardappels in de Flevopolder (juli 2016)
Boeren branden loof van biologische aardappels in de Flevopolder (juli 2016)

Wel-resistente biologische aardappels houden het tot nu toe nog, maar de basis daarvan is smal. “Hoe anders zou de situatie zijn als de via genetische modificatie phytophthoraresistente aardappel op de markt was?” aldus Leo Tholhuijsen, chef akkerbouw, in de Boerderij van 6 juli 2016 “Het is hoog tijd dat gentechnologie met soorteigen genen in Europa wordt toegestaan.”

Dat is een pleidooi waar ik mij graag bij aansluit. En het is precies wat het Wageningse DURPH-project gedaan heeft. Door genetische modificatie van onze aardappel met een heleboel genen tegelijk uit Zuid-Amerika is er als het ware in korte tijd een cassette aan genetische afweersystemen in de aardappel gebouwd – een cassette die desgewenst van jaar tot jaar aangepast kan worden, net als bij de griepprik.

Het Famine Memorial in Dunlin
Het Famine Memorial in Dunlin

Ik zou mijn vrienden van de linkse politieke partijen en de milieu-
beweging, die mijn rubriek regelmatig lezen, willen oproepen om hun vastgeroeste meningen over nieuwe ontwikkelingen in de landbouw in het algemeen, en van genetische modificatie in het bijzonder eens een scheut smeerolie te geven.
Ik zou de ideologie eens een keer systematisch langslopen. Welke ideologische elementen hebben eeuwigheidswaarde (zoals niet spuiten en aandacht voor de bodem), en welke zijn in feite overbodig of zelfs schadelijk (zoals een verbod op genetische modificatie)?

8 thoughts on “Toch wat onbevooroordeelder denken over genetische modificatie -1?”

  1. Dank voor deze beschouwing. Respect ervoor dat je bepaalde onderwerpen zo uitdiept.
    Je werpt hier een vraag op die ook in mij is gaan leven.
    Citaat: ‘Ik zou mijn vrienden van de linkse politieke partijen en de milieu-beweging, die mijn rubriek regelmatig lezen, willen oproepen om hun vastgeroeste meningen over nieuwe ontwikkelingen in de landbouw in het algemeen, en van genetische modificatie in het bijzonder eens een scheut smeerolie te geven.’

    Het is een vraag waar ik met moeite ook maar enigszins uit kom.
    Zelf eet ik, principieel, al jaren ekologies geteeld voedsel, en ik voorzie een voedselprobleem in de wereld als een wereldbevolking van 7 miljard alleen daarvan zou moeten leven.

    Volgens mij is je vraag ook van toepassing op ‘rechtse’ politieke partijen.
    (Wat dat verschil met ‘linkse’ politieke partijen vandaag de dag ook precies moge zijn, afgezien van het type solidariteit die mensenmaatschappijen m.i. behoren te hebben. Ook ‘rechtse’ mensen zullen toch willen overleven met een minimale vorm van welstand. In de vorige eeuw nog, links of rechts, stopte de elite de ongewensten in kampen om voor het grote heil te laten werken.)

    Ik denk dat het een rijkdom voor de Aarde is en minstens zou moeten zijn die aanwezigheid van onze volgens mij unieke intelligentie, met de daarbij behorende accumulatie van voortschrijdende kennis, die via ons op Aarde is verschenen.
    Als wij verdwijnen verdwijnt dat inmiddels zeer ver ontwikkelde kennissysteem ook, dat (denk ik) juist als voordehandliggendheid van evolutie uiteindelijk onontkoombaar is.

    Desondanks stel ik het zo:
    Wij als mensheid dienen het leven op Aarde te respecteren, ook al zouden wij onszelf daarvoor, ik provoceer hier, moeten opofferen, opdat het overige leven op onze planeet voort kan gaan. (Dit is bijna een geloofsstelling, geef ik toe. Voor de duidelijkheid: ik geloof niet in god; ik ben agnost. Ik dweep ook niet met ‘apokalypsen’.)
    Troödon was 63 miljoen jaar geleden ook al een heel eind op weg qua intelligentie. Vergelijkbaar met huidige vogels.
    We kunnen erop gokken dat, zeg maar, over 63 miljoen jaar, weer een intelligente soort zal ontstaan, die het dan, hopelijk, net iets beter zal rooien dan wij mensheid nu. En die moet dan weer helemaal opnieuw beginnen. (63 miljoen jaar is in kosmiese termen niets.) Troödon heeft pech gehad, anders waren ‘we’ misschien al ‘halverwege’ de sterren geweest.

    Maar die nieuw te verschijnen intelligentie is een gok. Beter lijkt me dat we het dan zelf maar zien te rooien.

    GMO’s vind ik ook een gok. (Frankensteins?)
    Een voorbeeld van dit dilemma is b.v. de gouden rijst, met extra Vit. A erin.
    Wie ben ik, als ‘vetgemeste westerling’, om te zeggen dat dit niet mag?

    En daarna: overmijdelijk dan hopelijk een eerlijk en verstandig beleid betreffende de mensheid als geheel? Ik heb dus ook de oplossing niet. Ik hoop dat mijn gedachtengang hierboven iets bijdraagt.
    Ik weet het ook niet en sta open voor elke goede suggestie.

  2. Brja te G.

    ik hou mijn vergezichten liever binnen meer praktische zichtlijnen. Ik ben van weidse beschouwingen afgestapt.
    Ik richt mij tot de milieubeweging en tot de linkse partijen, a) omdat, voorzover mijn blog gelezen wordt, de lezers waarschijnlijk uit die hoek komen b) ik daarom de sterke en zwakke punten in hun redenering ken, C) omdat mijn maatschappelijke praktijk in deze hoek zit en d) rechtse politieke partijen vaak geen interesse voor het milieu hebben of de verkeerde interesse.

    De essentie van mijn standpunt over genetische modificatie is dat er alle dilemma’s van wetenschappelijke vooruitgang aan bod komen, niet minder maar ook niet meer. Ik zie geen reden waarom er geen gewone zakelijke discussie over zou kunnen plaatsvinden.
    De eerste stap daarin is dat onderscheid gemaakt moet worden tussen de wetenschap zelf en het bedrijfsmodel, dat erop gebaseerd wordt. Ik vind zelf het meest teleurstellende met genetische modificatie tot nu toe, dat er niet meer dan zo’n armetierig bedrijfsmodel als meest volumineuze toepassing uitgekomen is. Je kunt er veel betere dingen mee doen, zoals aardappels of kastanjebomen resistent maken tegen een schimmel.
    Overigens geldt voor elke ontwikkeling dat de niet-ontwikkeling ook een gevaar is.. Een gevaarsituatie nul bestaat niet – elke gevaardiscussie is per definitie altijd vergelijkend.
    De klassieke genetica heeft ons de banaan opgeleverd die een mondiale cloon is, welke binnenkort zal omvallen door een schimmelinfectie. Bananen zijn het vierde voedingsgewas van de mensheid. Misschien is GM een gevaar (ik denk dat het erg meevalt) – maar is geen GM dan geen gevaar?

    Ik pleit voor een zakelijke discussie en een goed toelatingsbeleid.

  3. Allereerst dank voor de reactie.
    Ik vind dat, wat je noemt onder de punten a) tm d), te veel mensen uitsluit gezien het vermogen van de rede, die jezelf sterk acht, meen ik te kunnen denken.
    Ik lees er iets in van onbewust gekleurd, dus gehinderd zijn door vooringenomenheden.
    Er zijn ook ‘rechtse’ mensen die welgemeend begaan zijn met het lot van de Aarde en de natuur. Valt daar niet mee te communiceren?

    Een voorbeeld is wel: ‘ Ik vind zelf het meest teleurstellende met genetische modificatie tot nu toe, dat er niet meer dan zo’n armetierig bedrijfsmodel als meest volumineuze toepassing uitgekomen is.’
    Wat er met deze tekst bedoeld wordt kan ik wel ongeveer raden. In die zin praat je voor eigen parochie, maar ik kan er niet op reageren als niet wat duidelijker omschreven is wat er mee bedoeld wordt.
    Beter een weids vergezicht dan een zeer nabije blik in dichte mist. Dan zie je meer. Zolang dat kan, liever dat.
    Het gaat met de toestand van de Aarde nu, inclusief de GMO-praktijken, om veel méér dan de eigen parochie.

    Je bent zelf deze discussie begonnen. Bij zo’n belangrijk onderwerp, dat verder gaat dan Brabant, verplicht je dat tot een precieze manier van formuleren.
    Het gaat niet om ons eigen gelijk. Het gaat om een wijder blikveld, om meer inzicht, te vormen mede dankzij onze medemens, zonder wie wij niet kunnen. Het gaat, met al die razendsnelle moderne ontwikkelingen, ook om alle andere medeschepselen op onze planeet, die geen stem hebben.
    Dat was de reden ook dat ik toehapte.

    Ik reageer ook nu weer met ‘beheerst taalgebruik’ en zonder onbetamelijkheden als ‘zinloos gescheld’. Ik heb daar ook geen neiging toe, zeg ik maar even.
    Dat ‘zakelijk en doelgericht’ (kunnen) reageren hoop ik nou juist te verbeteren in dezen.

    1. Aanvulling:
      Ik heb inmiddels ‘Het vier-lagenverhaal van de genetische modificatie’ en ‘Genetische Modificatie is normale techniek’ gelezen en vind het in ieder geval een zinvolle bijdrage aan de GMO-discussie.

  4. Interessant hoe een ‘zakelijk-wetenschappelijke’ invalshoek over GMO direct wordt overschaduwd door de ouderwetse ‘links-rechts’ scheiding in de politiek. Bernhard’s analyse leek me juist vrij van politieke kleur hoewel hij zelf keurig aangeeft via a. tot en met d. waarom hij zich wel tot een in het algemeen ‘links’ publiek richt. Als rechts-georienteerd individu kan ik me helaas zelfs in zijn punt d. vinden. Daarnaast hoop ik ook meteen het bewijs te leveren dat er zeker ‘rechtse mensen’ bestaan die welgemeend begaan zijn met het lot van de Aarde en de natuur’. Ik zou zelf alleen ‘Aarde’ zonder hoofdletter schrijven…

    Ik begrijp BRJA’s punt niet helemaal over het ‘zelf opofferen’ als bewijs van respect voor het leven. Dat is nogal een zelf-centrisch wereldbeeld waarbij de mens op ongekende hoogte staat en de rest van het leven daar ver beneden afspeelt. Ik heb daar moeite mee omdat de mens juist een integraal deel van de wereld vormt, onderdeel van het leven op aarde uitmaakt en zeker geen speciale positie mag innemen. We zijn de enige soort met een ongekende hoge mate van intelligentie gepaard aan zelfbewustzijn en daardoor wel degelijk ‘aansprakelijk’ voor wat we aan schade op aarde veroorzaken.

    De mens is een toevallig passerende levensvorm op aarde die op dit moment ongekend succesvol is. Dat succes zal uiteindelijk ook de ondergang van de mens in zijn huidige vorm worden en Darwin heeft al keurig aangetoond dat onze opvolging dan al klaar staat om in eigen tempo en op eigen kracht zich verder te ontwikkelen. Wellicht een niet geheel alledaagse opvatting, maar de Gaia theorie als dynamisch system is wellicht zo gek nog niet, mits ontdaan van allerlei zweverigheden.

    Naar mijn mening kan de GMO discussie in het juiste vaarwater terecht komen bij gebruik van het vier-lagen model. De technisch-biologische aspecten van GMO (dus de onderste lagen) staan volledig los van het daaroverheen gelegde business model (de vierde laag). Van GMO is tot nu toe niet aangetoond dat het grotere gezondheidsrisico’s met zich meebrengt dan de klassieke veredelingstechnieken, maar kent wel ongekende voordelen voor het opschalen van landbouwvolumes. Hoe deze voordelen op een rechtvaardige wijze aan ‘de wereldbevolking’ worden toegekend, laat ik graag aan de linkes en rechtse politici over. Die discussie zal zich dan horen te focussen op de vierde laag alleen.

  5. Ik houd mijn artikelen bewust beperkt van scope en zakelijk van toon.
    Het oorspronkelijke verhaal ging over de phytophthora als aanleiding en over een onbevangen, zakelijke discussie als doel.
    Wie over alles tegelijk schrijft, schrijft over niets. Als ik zou willen schrijven over de positie van de Mens in de Kosmos, zou ik daar een apart artikel aan wijden. Ik zal dat alleen niet doen, want mijn inzichten in deze bieden te weinig meerwaarde om aan een groot publiek toe te vertrouwen.
    De minder moerasachtige vraag over de toekomst van de landbouw in het spanningsveld van mens, milieu en natuur zou ik wel willen adresseren als ik er genoeg verstand van had – wat niet zo is. Ik volg discussies hierover in de pers (oa De Correspondent), en concludeer dat ik in deze nog niet aan een eigen positie toe ben.

    Ik lees altijd de Sceptic-rubriek van Michael Shermer in de Scientific American. Die concludeerde een tijd geleden dat zowel links als rechts hun bijgelovigheden hadden en onderbuikgevoelens, maar dat de inhoud daarvan verschilde. Rechts is voor God en tegen stamcelonderzoek en de evolutie mag niet bestaan, links is tegen GMO en voor biologische landbouw en kleinschaligheid.

    Ik ben zelf links en mijn invloedssfeer zit aan de linkerkant, en ik probeer dus enerzijds de vele juiste inzichten en reflexen in die hoek beter te onderbouwen, en anderzijds de onwetendheid en bijgeloof in die hoek te bestrijden, op die gebieden waarop ik mij voldoende thuisvoel om iets te zeggen.

    1. In het artikel in Kennislink zegt Mariska van Sprundel in andere woorden hetzelfde als ik bedoel. Ik raad iedereen aan dit artikel te lezen.

Leave a Reply to Brja te G. Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.